تويت
بقلم سيد قشوع *
ترجمة عن العبرية/ عمرو زكريا خليل - مصر
[align=center]إطلالة نادرة على قلب المجتمع العربى[/align]
هذه قصة عن محام، عربى، وعن زوجته، التى هى أيضاً عربية.
"يجب علينا النزوح من البلاد"، أخبرت زوجتى بعدما مررت على التصحيحات الجديدة، "نحن لا نستطيع أن نبقى هنا بعد أن يرى هذا الكتاب النور."
"لا تبالغ"، قالت زوجتى، "أنت لست الوحيد، هناك الكثير من الكتاب السيئين ولم يفكر أحدهم فى الفرار من البلاد بسبب كتاب آخر محرج."
"كلا. ليس الأمر كذلك"، حاولت أن أشرح، "المشكلة هى الشخصيات فى الكتاب."
ماذا، أتريد أن تقول لى أن هذه المرة نجحت فى إعمال خيالك وأن تخلق شخصية أخرى ليست أنا"؟
"جميل، جميل، استمرى فى مهاجمتى، أنتِ لا تفهمين نهائياً خطورة الموقف واعلمى أنه الان، عندما أفكر فى هذا، فكل شىء بسببك."
"أنا؟ وتتهمنى أيضا؟ فبدونى لم تكن لتنجح فى كتابة جملة واحدة."
"لذلك، خسارة أنكِ لستِ مختلفة قليلاً."
"ماذا الذى تريده من حياتى الان"؟
"لا شىء، لا شىء"، حاولت وقف الحوار لكنى لم أستطع أن أوقفه لصالحى، "لم أستطع أن أكون مقاتلاً أكثر قليلا؟" – تكلمت مع الشخصية الرئيسية التى رقدت بجوارى – "ألم تستطعى أن تكونى أكثر فعالية؟ فى الخروج الى المظاهرات، المشاركة فى المسيرات، أن يقبض عليكى"؟
"ماذا؟" "لما لا؟" غضبت، "نعم، أن يقبض عليكى لدوافع وطنية.
ما المشكلة، شعب تحت الاحتلال وأنتِ مشغولة بتفاهات مثل الدراسة، العمل، البيت والأولاد"؟
"حسنا"، تخلَصت منى وأدارت لى ظهرها ، "إصنع لى معروفاً ودعنى أنام الآن. فعلى عكسك يجب على أن أقوم غدا للعمل."
يا الله، ماذا أصنع؟ هذا هو، الكتاب سينشر، لا يوجد ما يمكن انقاذه.
أين كنت كل هذه السنوات؟ الآن فقط، ست سنوات بعد أن كتبت العبارة الأولى، الآن، دقيقة قبل أن ينزل الى الطبع، أدرك فداحة عملى.
ماذا فكرت فى نفسى بالضبط عندما بدأت أكتب هذا الشىء؟ ماذا، أأنا أحمق؟ أين بالضبط اعتقدت أنى أعيش؟ فى سويسرا؟
انتبهت الان فقط اننى لست واثقا تماماً من مواقف أبطالى السياسية، لا العرب ولا اليهود، خاصة المرأة، أو الزوجة.
"قولى"، هززت زوجتى؟
"دعنى أنام، إصنع لى معروفاً."
لمن تصوتين عموما"؟
"لأى حزب يعد بأنه سيبعدك عن هنا"، قالت وعادت للنوم.
مرة أخرى خرجوا لى أبطال...أبطال ما زلت أقول، أهؤلاء أبطال هؤلاء؟ نكرات، خرجوا لى ضعفاء، يخافون من ظلهم.
وأنا قد وعدت أبى أن كتابى القادم سيجعلنى بطلاً قوميا.ً
فلسطينى، المقصد.
مع شخصيات بائسة كهذه كل صحفى عربى مبتدأ يستطيع أن يجعل منى معلبات ويحول نفسه الى بطل قومى.
مرة أخرى نمت فى الحراسة، دخلت ثانية الى داخل قصتى حتى نسيت ردود أفعال المحيطين بى.
لكن لا يوجد ما يمكن فعله الآن، متأخر جدً.
الهروب فقط، ببساطة حزم الأمتعة والطيران من هنا.
العثورعلى مكان لا يكون فيه الكاتب فى حاجة الى أن يحمل على الاكتاف عبءً ثقيلاً أكثر من عبء القصة التى يحاول أن يحكيها، الى المكان الذى لا يشعر فيه الكتَّاب بالحاجة الى أن يكونوا رموزا قومية.
واحسرتاه، كم رغبت فى أن أكون مثل محمود درويش.
وأنا لا أتحدث هنا فقط عن الشكل الخارجى.
أنا أعرف، أنا أعرف أنه فى هذه اللحظة بعض القراء يلعنونى فى داخلهم ويقولون، كيف، البائس عديم الموهبة وخاصة عديم المبادئ هذا، يتجرأ حتى على الحلم بالاقتراب الى حذاء الشاعر القومى.
صادقون، هو حتى لم يكتب بالعبرية.
الآن فقط، عندما أمُر على التصحيحات الأخيرة أبدأ فى التفكير فى القراء العرب.
ليس أن اليهود هم شعب مختار فى هذا المجال.
لو أن القارىء العربى بحث عن جوال ملاكمة يجعله يشعر أكثر راحة مع نقص القوة السياسية، سيبحث اليهودى بالطبع عن كتاب يمده بتجربة أنثروبلوجية، إطلالة نادرة على داخل المخ العربى، أو كتاب هو رحلة الى أعماق المجتمع العربى.
حقيقة، فى كل مرة تمت دعوتى فيها الى حدث أدبى إسرائيلى أجد نفسى أشارك المنصة مع راقصتين شرقيتين، أكاديمى عربى عاطل وطبال.
فقط هذا الأسبوع اتصلوا لدعوتى من مهرجان ثقافى ما.
"وصلت الى السيد قشوع؟" – سألت الفتاة المهذبة التى تحدثت معى فى التليفون وقالت: "نحن فخورون جدا لدعوتك للحديث عن كتابك الجديد أمام جمهور القراء؟"
"بكل سرور"، أجبت.
"أتستطيع فقط أن تقول لى فى عدة جمل كتابك عن ماذا، من أجل البرنامج"؟
"بالطبع، الكتاب عن محامى قدسى، متزوج وأب لأطفال. دخل المحامى يوما ما الى حانوت الكتب المستعملة..."
"لحظة، عفوا"، قاطعتنى، "أليس هذا عن الصراع"?
"كلا، ليس تماماً."
"لكن هذه قصة عن وضع الأقلية العربية فى أرض إسرائيل"؟
"كلا، ليس بالضبط"
"عن مشكلات الهوية ربما"؟
"لم أكن لأقول. هذه قصة عن محام."
"إذاً، أنا... متأسفة... يجب على أن أستفسر مع مديرتى... لأن اعتقدنا أن..."
"لحظة، لحظة"، صرخت قبل أن تغلق، "المحامى هو عربى."
"آه، أجل".
إذاً أكمل."
"إذاً الكتاب عن محام عربى مع مشاكل هوية مرتبطة بمكانة الشعب العربى فى ظل الصراع الاسرائيلى-الفلسطينى."
"هذا يبدو جيداً"، أطلقت تنهيدة ارتياح، "أكمل من فضلك."
"وله زوجة، هى أيضاً عربية، ولديها بالطبع مشكلات حقيقية نابعة من مكانة النساء الفلسطينيات فى داخل المجتمع العربى فى إسرائيل."
"وكيف كنت توجز القصة فى جملة واحدة." ؟
"فى جملة واحدة"، استغرقت لحظة من أجل صياغة أفكارى، "كنت أقول أن الكتاب هو بلا شك إطلالة نادرة على أعماق المجتمع العربى."
* سيد قشوع - ولد في (1975) هو كاتب وصحفي فلسطيني إسرائيلي يعيش في القدس ويكتب بالعبرية. ولد سيد قشوع في مدينة الطيرة، مدينة عربية وسط إسرائيل، لأب يعمل موظفا في البنك ولأم تعمل معلمة. هو الثاني من بين أربعة أبناء. حين كان في ال15 من عمره تم قبوله لمدرسة العلوم والفنون في القدس، وهي مدرسة مرموقة، تعمل باللغة العبرية ومعظم تلاميذها من اليهود. بعد انهائه تعليمه الثانوي تعلم في الجامعة العبرية في القدس موضوع الفلسفة والعلوم الاجتماعية. بعد انهائه تعليمه عمل مراسلاللصحيفة العبرية المقدسية "كول هاعير" ("כל העיר") وبعد ذلك تحول أيضا إلى ناقد تلفزيوني وصاحب عمود شخصي في صحيفة هآرتس. كتب قشوع بالعبرية فقط، على عكس غيره من الكتاب العرب في إسرائيل الذين كتبوا بالعربية.
זה סיפור על עורך דין, ערבי, ועל אשתו, שגם היא ערבייה
מאת סייד קשוע
תרגם מעברית: עמר זכריא - מצרים
הצצה נדירה אל לב החברה הערבית
"אנחנו צריכים לרדת מהארץ", הודעתי לאשתי כשעברתי על ההגהות האחרונות, "אנחנו לא יכולים להישאר כאן אחרי שהספר הזה יראה אור".
"אל תגזים", אמרה אשתי, "אתה לא היחיד, יש הרבה כותבים גרועים ואיש מהם לא שוקל לברוח מהארץ בגלל עוד ספר מביך".
"לא.
זה לא זה", ניסיתי להסביר, "הבעיה היא הדמויות בספר".
"מה, אתה רוצה להגיד לי שהפעם הצלחת להפעיל את הדמיון שלך ולהמציא דמות אחרת שהיא לא אני?"
"יופי, יופי, תמשיכי לרדת עלי, את לא מבינה את חומרת המצב בכלל ותדעי לך שעכשיו, כשאני חושב על זה, זה הכל באשמתך".
"אני? אתה עוד מאשים אותי? הרי בלעדי לא היית מצליח לכתוב משפט אחד".
"בגלל זה, חבל שאת לא שונה קצת".
"מה אתה רוצה מהחיים שלי עכשיו?"
"כלום, שום דבר", ניסיתי לעצור את השיחה אבל לא יכולתי לעצור בעדי, "לא יכולת להיות קצת יותר מיליטנטית?" - הטחתי בדמות הראשית ששכבה לידי - "לא יכולת להיות קצת יותר אקטיביסטית? לצאת להפגנות, להשתתף בצעדות, להיעצר?"
"מה?"
"למה לא?" כעסתי, "כן, להיעצר ממניעים לאומיים.
מה הבעיה, עם תחת כיבוש ואת עסוקה בשטויות כמו לימודים, עבודה, בית וילדים?"
"טוב", היא פטרה אותי וסובבה אלי את גבה, "תעשה לי טובה ותן לי לישון עכשיו.
בניגוד אליך אני צריכה לקום מחר לעבודה".
יא אללה, מה אני אעשה? זהו, הספר יוצא לדפוס, אין מה להציל.
איפה הייתי כל השנים האלה? רק עכשיו, שש שנים אחרי שכתבתי את המשפט הראשון, עכשיו, דקה לפני שזה יורד לדפוס, אני מבין את חומרת מעשי.
מה בדיוק חשבתי לעצמי כשהתחלתי לכתוב את הדבר הזה? מה, אני אידיוט? איפה בדיוק חשבתי שאני חי? בשווייץ?
רק עכשיו אני שם לב שאני בכלל לא בטוח מהן עמדותיהם הפוליטיות של הגיבורים שלי, לא הערבים ולא היהודים, בעיקר האשה, אוי האשה.
"תגידי", ניערתי את אשתי.
"תן לי לישון, תעשה לי טובה".
"למי את מצביעה בכלל?"
"לכל מפלגה שמבטיחה שתרחיק אותך מכאן", אמרה וחזרה לישון.
עוד פעם יצאו לי גיבורים...
גיבורים אני עוד אומר, אלה גיבורים אלה? אפסים, יצאו לי נמושות, מפוחדים מהצל של עצמם.
ואני עוד הבטחתי לאבי שהספר הבא שלי יהפוך אותי לגיבור לאומי.
פלסטיני, הכוונה.
עם דמויות עלובות כאלה כל עיתונאי ערבי מתחיל יכול לעשות ממני מטעמים ויהפוך בעצמו לגיבור לאומי.
עוד פעם נרדמתי בשמירה, עוד פעם נכנסתי לתוך הסיפור שלי עד ששכחתי את תגובתם של הסובבים אותי.
אבל אין מה לעשות עכשיו, מאוחר מדי.
רק לברוח, פשוט לארוז את המזוודות ולעוף מכאן.
למצוא מקום שבו כותב אינו צריך לשאת על הכתפיים שלו נטל כבד יותר מנטל הסיפור שהוא מנסה לספר, למקום שבו כותבים אינם מרגישים צורך להיות סמלים לאומיים.
אוי, כמה שהייתי רוצה להיות כמו מחמוד דרוויש.
ואני לא מדבר כאן רק על המראה החיצוני.
אני יודע, אני יודע שברגע זה כמה מהקוראים מקללים בלבם ואומרים, איך עלוב הנפש, חסר הכישרון ובעיקר נטול הערכים הזה מעז אפילו לחלום להתקרב אל נעליו של המשורר הלאומי.
צודקים, הוא אפילו לא כתב בעברית.
רק עכשיו, כשאני עובר על ההגהות האחרונות אני מתחיל לחשוב על הקוראים הערבים.
לא שהיהודים הם עם סגולה בתחום הזה.
אם הקורא הערבי יחפש שק חבטות שיגרום לו להרגיש יותר נינוח עם חוסר האונות הפוליטית, היהודי לבטח יחפש ספר שיספק לו חוויה אנתרופולוגית, הצצה נדירה לתוך מוחו של הערבי, או ספר שהוא מסע אל לב לבה של החברה הערבית.
עובדה, בכל פעם שאני מוזמן לאירוע ספרותי ישראלי אני מוצא את עצמי חולק את הבמה עם שתי רקדניות בטן, אקדמאי ערבי מובטל ודרבוקיסט.
רק השבוע התקשרו להזמין אותי מאיזה פסטיבל תרבותי.
"הגעתי למר קשוע?" - שאלה הבחורה האדיבה שדיברה איתי בטלפון והודיעה: "אנחנו מאוד גאים להזמין אותך לדבר על ספרך החדש מול קהל הקוראים".
"בשמחה רבה", השבתי.
"אתה יכול בבקשה רק להגיד לי בכמה משפטים על מה הספר, בשביל התוכנייה?"
"ודאי, הספר הוא על עורך דין ירושלמי, נשוי ואב לילדים.
יום אחד עורך הדין נכנס לחנות ספרים משומשים..."
"רגע, סליחה", היא קטעה אותי, "זה לא על הסכסוך?"
"לא, לא ממש".
"אבל זה סיפור על מצבו של המיעוט הערבי בארץ ישראל?"
"לא, לא בדיוק".
"על בעיות זהות אולי?"
"לא הייתי אומר.
זה סיפור על עורך דין".
"אז, אני...
מצטערת...
אני חייבת לברר עם המנהלת שלי...
כי חשבנו ש..."
"רגע, רגע", צעקתי לפני שהיא ניתקה, "עורך הדין הוא ערבי".
"אה, אוקיי.
אז תמשיך".
"אז הספר הוא על עורך דין ערבי עם בעיות זהות שקשורות למעמדו של הציבור הערבי בצל הסכסוך הישראלי פלסטיני".
"זה נשמע טוב", היא שיחררה אנחת רווחה, "תמשיך בבקשה".
"ויש לו אשה, שגם היא ערבייה, ויש לה ודאי בעיות רציניות הנובעות ממעמדן של הנשים הפלסטיניות בתוך החברה הערבית בישראל".
"ואיך היית מסכם את העלילה במשפט אחד?"
"במשפט אחד", לקחתי רגע לנסח את מחשבותי, "הייתי אומר שהספר הוא ללא ספק הצצה נדירה אל לב לבה של החברה הערבית".
ترجمة عن العبرية/ عمرو زكريا خليل - مصر
[align=center]إطلالة نادرة على قلب المجتمع العربى[/align]
هذه قصة عن محام، عربى، وعن زوجته، التى هى أيضاً عربية.
"يجب علينا النزوح من البلاد"، أخبرت زوجتى بعدما مررت على التصحيحات الجديدة، "نحن لا نستطيع أن نبقى هنا بعد أن يرى هذا الكتاب النور."
"لا تبالغ"، قالت زوجتى، "أنت لست الوحيد، هناك الكثير من الكتاب السيئين ولم يفكر أحدهم فى الفرار من البلاد بسبب كتاب آخر محرج."
"كلا. ليس الأمر كذلك"، حاولت أن أشرح، "المشكلة هى الشخصيات فى الكتاب."
ماذا، أتريد أن تقول لى أن هذه المرة نجحت فى إعمال خيالك وأن تخلق شخصية أخرى ليست أنا"؟
"جميل، جميل، استمرى فى مهاجمتى، أنتِ لا تفهمين نهائياً خطورة الموقف واعلمى أنه الان، عندما أفكر فى هذا، فكل شىء بسببك."
"أنا؟ وتتهمنى أيضا؟ فبدونى لم تكن لتنجح فى كتابة جملة واحدة."
"لذلك، خسارة أنكِ لستِ مختلفة قليلاً."
"ماذا الذى تريده من حياتى الان"؟
"لا شىء، لا شىء"، حاولت وقف الحوار لكنى لم أستطع أن أوقفه لصالحى، "لم أستطع أن أكون مقاتلاً أكثر قليلا؟" – تكلمت مع الشخصية الرئيسية التى رقدت بجوارى – "ألم تستطعى أن تكونى أكثر فعالية؟ فى الخروج الى المظاهرات، المشاركة فى المسيرات، أن يقبض عليكى"؟
"ماذا؟" "لما لا؟" غضبت، "نعم، أن يقبض عليكى لدوافع وطنية.
ما المشكلة، شعب تحت الاحتلال وأنتِ مشغولة بتفاهات مثل الدراسة، العمل، البيت والأولاد"؟
"حسنا"، تخلَصت منى وأدارت لى ظهرها ، "إصنع لى معروفاً ودعنى أنام الآن. فعلى عكسك يجب على أن أقوم غدا للعمل."
يا الله، ماذا أصنع؟ هذا هو، الكتاب سينشر، لا يوجد ما يمكن انقاذه.
أين كنت كل هذه السنوات؟ الآن فقط، ست سنوات بعد أن كتبت العبارة الأولى، الآن، دقيقة قبل أن ينزل الى الطبع، أدرك فداحة عملى.
ماذا فكرت فى نفسى بالضبط عندما بدأت أكتب هذا الشىء؟ ماذا، أأنا أحمق؟ أين بالضبط اعتقدت أنى أعيش؟ فى سويسرا؟
انتبهت الان فقط اننى لست واثقا تماماً من مواقف أبطالى السياسية، لا العرب ولا اليهود، خاصة المرأة، أو الزوجة.
"قولى"، هززت زوجتى؟
"دعنى أنام، إصنع لى معروفاً."
لمن تصوتين عموما"؟
"لأى حزب يعد بأنه سيبعدك عن هنا"، قالت وعادت للنوم.
مرة أخرى خرجوا لى أبطال...أبطال ما زلت أقول، أهؤلاء أبطال هؤلاء؟ نكرات، خرجوا لى ضعفاء، يخافون من ظلهم.
وأنا قد وعدت أبى أن كتابى القادم سيجعلنى بطلاً قوميا.ً
فلسطينى، المقصد.
مع شخصيات بائسة كهذه كل صحفى عربى مبتدأ يستطيع أن يجعل منى معلبات ويحول نفسه الى بطل قومى.
مرة أخرى نمت فى الحراسة، دخلت ثانية الى داخل قصتى حتى نسيت ردود أفعال المحيطين بى.
لكن لا يوجد ما يمكن فعله الآن، متأخر جدً.
الهروب فقط، ببساطة حزم الأمتعة والطيران من هنا.
العثورعلى مكان لا يكون فيه الكاتب فى حاجة الى أن يحمل على الاكتاف عبءً ثقيلاً أكثر من عبء القصة التى يحاول أن يحكيها، الى المكان الذى لا يشعر فيه الكتَّاب بالحاجة الى أن يكونوا رموزا قومية.
واحسرتاه، كم رغبت فى أن أكون مثل محمود درويش.
وأنا لا أتحدث هنا فقط عن الشكل الخارجى.
أنا أعرف، أنا أعرف أنه فى هذه اللحظة بعض القراء يلعنونى فى داخلهم ويقولون، كيف، البائس عديم الموهبة وخاصة عديم المبادئ هذا، يتجرأ حتى على الحلم بالاقتراب الى حذاء الشاعر القومى.
صادقون، هو حتى لم يكتب بالعبرية.
الآن فقط، عندما أمُر على التصحيحات الأخيرة أبدأ فى التفكير فى القراء العرب.
ليس أن اليهود هم شعب مختار فى هذا المجال.
لو أن القارىء العربى بحث عن جوال ملاكمة يجعله يشعر أكثر راحة مع نقص القوة السياسية، سيبحث اليهودى بالطبع عن كتاب يمده بتجربة أنثروبلوجية، إطلالة نادرة على داخل المخ العربى، أو كتاب هو رحلة الى أعماق المجتمع العربى.
حقيقة، فى كل مرة تمت دعوتى فيها الى حدث أدبى إسرائيلى أجد نفسى أشارك المنصة مع راقصتين شرقيتين، أكاديمى عربى عاطل وطبال.
فقط هذا الأسبوع اتصلوا لدعوتى من مهرجان ثقافى ما.
"وصلت الى السيد قشوع؟" – سألت الفتاة المهذبة التى تحدثت معى فى التليفون وقالت: "نحن فخورون جدا لدعوتك للحديث عن كتابك الجديد أمام جمهور القراء؟"
"بكل سرور"، أجبت.
"أتستطيع فقط أن تقول لى فى عدة جمل كتابك عن ماذا، من أجل البرنامج"؟
"بالطبع، الكتاب عن محامى قدسى، متزوج وأب لأطفال. دخل المحامى يوما ما الى حانوت الكتب المستعملة..."
"لحظة، عفوا"، قاطعتنى، "أليس هذا عن الصراع"?
"كلا، ليس تماماً."
"لكن هذه قصة عن وضع الأقلية العربية فى أرض إسرائيل"؟
"كلا، ليس بالضبط"
"عن مشكلات الهوية ربما"؟
"لم أكن لأقول. هذه قصة عن محام."
"إذاً، أنا... متأسفة... يجب على أن أستفسر مع مديرتى... لأن اعتقدنا أن..."
"لحظة، لحظة"، صرخت قبل أن تغلق، "المحامى هو عربى."
"آه، أجل".
إذاً أكمل."
"إذاً الكتاب عن محام عربى مع مشاكل هوية مرتبطة بمكانة الشعب العربى فى ظل الصراع الاسرائيلى-الفلسطينى."
"هذا يبدو جيداً"، أطلقت تنهيدة ارتياح، "أكمل من فضلك."
"وله زوجة، هى أيضاً عربية، ولديها بالطبع مشكلات حقيقية نابعة من مكانة النساء الفلسطينيات فى داخل المجتمع العربى فى إسرائيل."
"وكيف كنت توجز القصة فى جملة واحدة." ؟
"فى جملة واحدة"، استغرقت لحظة من أجل صياغة أفكارى، "كنت أقول أن الكتاب هو بلا شك إطلالة نادرة على أعماق المجتمع العربى."
* سيد قشوع - ولد في (1975) هو كاتب وصحفي فلسطيني إسرائيلي يعيش في القدس ويكتب بالعبرية. ولد سيد قشوع في مدينة الطيرة، مدينة عربية وسط إسرائيل، لأب يعمل موظفا في البنك ولأم تعمل معلمة. هو الثاني من بين أربعة أبناء. حين كان في ال15 من عمره تم قبوله لمدرسة العلوم والفنون في القدس، وهي مدرسة مرموقة، تعمل باللغة العبرية ومعظم تلاميذها من اليهود. بعد انهائه تعليمه الثانوي تعلم في الجامعة العبرية في القدس موضوع الفلسفة والعلوم الاجتماعية. بعد انهائه تعليمه عمل مراسلاللصحيفة العبرية المقدسية "كول هاعير" ("כל העיר") وبعد ذلك تحول أيضا إلى ناقد تلفزيوني وصاحب عمود شخصي في صحيفة هآرتس. كتب قشوع بالعبرية فقط، على عكس غيره من الكتاب العرب في إسرائيل الذين كتبوا بالعربية.
זה סיפור על עורך דין, ערבי, ועל אשתו, שגם היא ערבייה
מאת סייד קשוע
תרגם מעברית: עמר זכריא - מצרים
הצצה נדירה אל לב החברה הערבית
"אנחנו צריכים לרדת מהארץ", הודעתי לאשתי כשעברתי על ההגהות האחרונות, "אנחנו לא יכולים להישאר כאן אחרי שהספר הזה יראה אור".
"אל תגזים", אמרה אשתי, "אתה לא היחיד, יש הרבה כותבים גרועים ואיש מהם לא שוקל לברוח מהארץ בגלל עוד ספר מביך".
"לא.
זה לא זה", ניסיתי להסביר, "הבעיה היא הדמויות בספר".
"מה, אתה רוצה להגיד לי שהפעם הצלחת להפעיל את הדמיון שלך ולהמציא דמות אחרת שהיא לא אני?"
"יופי, יופי, תמשיכי לרדת עלי, את לא מבינה את חומרת המצב בכלל ותדעי לך שעכשיו, כשאני חושב על זה, זה הכל באשמתך".
"אני? אתה עוד מאשים אותי? הרי בלעדי לא היית מצליח לכתוב משפט אחד".
"בגלל זה, חבל שאת לא שונה קצת".
"מה אתה רוצה מהחיים שלי עכשיו?"
"כלום, שום דבר", ניסיתי לעצור את השיחה אבל לא יכולתי לעצור בעדי, "לא יכולת להיות קצת יותר מיליטנטית?" - הטחתי בדמות הראשית ששכבה לידי - "לא יכולת להיות קצת יותר אקטיביסטית? לצאת להפגנות, להשתתף בצעדות, להיעצר?"
"מה?"
"למה לא?" כעסתי, "כן, להיעצר ממניעים לאומיים.
מה הבעיה, עם תחת כיבוש ואת עסוקה בשטויות כמו לימודים, עבודה, בית וילדים?"
"טוב", היא פטרה אותי וסובבה אלי את גבה, "תעשה לי טובה ותן לי לישון עכשיו.
בניגוד אליך אני צריכה לקום מחר לעבודה".
יא אללה, מה אני אעשה? זהו, הספר יוצא לדפוס, אין מה להציל.
איפה הייתי כל השנים האלה? רק עכשיו, שש שנים אחרי שכתבתי את המשפט הראשון, עכשיו, דקה לפני שזה יורד לדפוס, אני מבין את חומרת מעשי.
מה בדיוק חשבתי לעצמי כשהתחלתי לכתוב את הדבר הזה? מה, אני אידיוט? איפה בדיוק חשבתי שאני חי? בשווייץ?
רק עכשיו אני שם לב שאני בכלל לא בטוח מהן עמדותיהם הפוליטיות של הגיבורים שלי, לא הערבים ולא היהודים, בעיקר האשה, אוי האשה.
"תגידי", ניערתי את אשתי.
"תן לי לישון, תעשה לי טובה".
"למי את מצביעה בכלל?"
"לכל מפלגה שמבטיחה שתרחיק אותך מכאן", אמרה וחזרה לישון.
עוד פעם יצאו לי גיבורים...
גיבורים אני עוד אומר, אלה גיבורים אלה? אפסים, יצאו לי נמושות, מפוחדים מהצל של עצמם.
ואני עוד הבטחתי לאבי שהספר הבא שלי יהפוך אותי לגיבור לאומי.
פלסטיני, הכוונה.
עם דמויות עלובות כאלה כל עיתונאי ערבי מתחיל יכול לעשות ממני מטעמים ויהפוך בעצמו לגיבור לאומי.
עוד פעם נרדמתי בשמירה, עוד פעם נכנסתי לתוך הסיפור שלי עד ששכחתי את תגובתם של הסובבים אותי.
אבל אין מה לעשות עכשיו, מאוחר מדי.
רק לברוח, פשוט לארוז את המזוודות ולעוף מכאן.
למצוא מקום שבו כותב אינו צריך לשאת על הכתפיים שלו נטל כבד יותר מנטל הסיפור שהוא מנסה לספר, למקום שבו כותבים אינם מרגישים צורך להיות סמלים לאומיים.
אוי, כמה שהייתי רוצה להיות כמו מחמוד דרוויש.
ואני לא מדבר כאן רק על המראה החיצוני.
אני יודע, אני יודע שברגע זה כמה מהקוראים מקללים בלבם ואומרים, איך עלוב הנפש, חסר הכישרון ובעיקר נטול הערכים הזה מעז אפילו לחלום להתקרב אל נעליו של המשורר הלאומי.
צודקים, הוא אפילו לא כתב בעברית.
רק עכשיו, כשאני עובר על ההגהות האחרונות אני מתחיל לחשוב על הקוראים הערבים.
לא שהיהודים הם עם סגולה בתחום הזה.
אם הקורא הערבי יחפש שק חבטות שיגרום לו להרגיש יותר נינוח עם חוסר האונות הפוליטית, היהודי לבטח יחפש ספר שיספק לו חוויה אנתרופולוגית, הצצה נדירה לתוך מוחו של הערבי, או ספר שהוא מסע אל לב לבה של החברה הערבית.
עובדה, בכל פעם שאני מוזמן לאירוע ספרותי ישראלי אני מוצא את עצמי חולק את הבמה עם שתי רקדניות בטן, אקדמאי ערבי מובטל ודרבוקיסט.
רק השבוע התקשרו להזמין אותי מאיזה פסטיבל תרבותי.
"הגעתי למר קשוע?" - שאלה הבחורה האדיבה שדיברה איתי בטלפון והודיעה: "אנחנו מאוד גאים להזמין אותך לדבר על ספרך החדש מול קהל הקוראים".
"בשמחה רבה", השבתי.
"אתה יכול בבקשה רק להגיד לי בכמה משפטים על מה הספר, בשביל התוכנייה?"
"ודאי, הספר הוא על עורך דין ירושלמי, נשוי ואב לילדים.
יום אחד עורך הדין נכנס לחנות ספרים משומשים..."
"רגע, סליחה", היא קטעה אותי, "זה לא על הסכסוך?"
"לא, לא ממש".
"אבל זה סיפור על מצבו של המיעוט הערבי בארץ ישראל?"
"לא, לא בדיוק".
"על בעיות זהות אולי?"
"לא הייתי אומר.
זה סיפור על עורך דין".
"אז, אני...
מצטערת...
אני חייבת לברר עם המנהלת שלי...
כי חשבנו ש..."
"רגע, רגע", צעקתי לפני שהיא ניתקה, "עורך הדין הוא ערבי".
"אה, אוקיי.
אז תמשיך".
"אז הספר הוא על עורך דין ערבי עם בעיות זהות שקשורות למעמדו של הציבור הערבי בצל הסכסוך הישראלי פלסטיני".
"זה נשמע טוב", היא שיחררה אנחת רווחה, "תמשיך בבקשה".
"ויש לו אשה, שגם היא ערבייה, ויש לה ודאי בעיות רציניות הנובעות ממעמדן של הנשים הפלסטיניות בתוך החברה הערבית בישראל".
"ואיך היית מסכם את העלילה במשפט אחד?"
"במשפט אחד", לקחתי רגע לנסח את מחשבותי, "הייתי אומר שהספר הוא ללא ספק הצצה נדירה אל לב לבה של החברה הערבית".
تعليق